Kinema-botox: tegelat e trashë të psikologjisë erotike të “Zonjushës” koreane

Titulli origjinal i filmit ne gjuhen koreane eshte “Ahgassi”. Që do te thote Zonjusha. Ne anglisht filmi mban ttitullin “The Handmaiden”. Në frengjisht ka dale si “Mademoiselle”. Në Turqi si ”Hizmetçi“
Ne shqip mund te titullohet “SHERBETORJA” (ose “Hyzmeqarja”).

Regjizor eshte Park Chanwook, ai i “Old Boy”-t (film qe nuk e kam hiç qef), por edhe i “I’m a cyborg” (qe me ka pas pelqyer shume!!), si dhe i grotesko-vampirikut “Thirst” apo fllucko-sapunit “Stoker”.
http://filmjournal.thedigitalfix.com/autori/2016/11/30/kinema-botox-tegelat-e-trashe-tepsikologjise-erotike-te-zonjushes-koreane/

Zombi me 300 km/orë!

 

TRENI PER BUSAN – film apokaliptik koreano-jugor me regji te Yeon Sang-ho

Historia:
Nje virus vdekjeprures eshte perhapur ne Korenë e Jugut. Po e more virusin, kthehesh ne zombi. Gjendja e jashtezakonshme eshte dekretuar ne gjithe vendin.
Pasagjeret e trenit KTX (Korean Train eXpress) per Busan (qyteti i dyte per nga madhesia ne Koré te Jugut) te cilet e mesojne kete lajm veçse kur ndodhen brenda ne tren, periqen me te gjitha mjetet per te arritur ne ate qytet, meqe ai eshte i vetmi i paprekur nga virusi.
Ne qender te filmit eshte nje baba tek te 30at i cili duhet te çoje vajzen e tij 7 vjeçare tek e jema e saj (prinderit e vogelushes jane divorcuar).
Kaq.

Filmi ka thyer te gjithe rekordet ne box-office koreane: me 11 miljon spektatore, ai eshte sot per sot filmi me i shikuar korean ne ate vend! Ever!

Dhe fatmiresisht eshte film i mire!

*
Skenari, sikurse e rrefeva me lart, mund te permblidhet ne nje faqe leter A4. Keshtu qe gjithe “pjesa tjeter” e filmt nuk eshte veçse talent i regjizorit per te krijuar nje mizaskene te ankthshme.

Inteligjenca regjizoriale e filmit ka te beje me faktin se, pasi i shter mjetet klasike hitchcockiane te nje filmi-suspens në tren (koridoret, tualetet, bagazhet… etj etj), regjizori nuk mjaftohet me kaq por, ashtu sikurse tek ato te George Romero-s, babait te filmave me zombi (alegori monstruoze te botes kontemporane), e vë filmin në rezonancë me gjënë politike, gjithe duke mos nenvleresuar venën humoristike (nepermjet satires socio-politike).
Great mix ! Ose me sakte : perzierje e shkelqyer tonalitetesh.

“Treni per Busan” eshte prova se ende ka filma te mire horror!

ps: Regjizorit te “World War Z” (film me buxhet ndofta 10 here më te larte se ky koreani !) duhet ti kete ardhur turp kur ka pare “Trenin per Busan”. Dhe ka arsye te forta per tu turperuar!

8.5

trailer:  https://www.youtube.com/watch?v=pyWuHv2-Abk

click:

Mëmëdhe quhet toka…

Lindur ne Babiloni te Irakut, Abbas Fahdel kur ishte adoleshent kinofil 18 vjeçar, beri gati valixhet dhe shkoi per te studiuar per kinematografi ne Paris, ku ndoqi leksionet e Eric Rohmer-it, Jean Rouch e Serge Daney-t.
Fat eshte pak te thuhet. Rezultati nuk mund te ishte veçse ky qe eshte sot.
***

      Në 2002, kur fjalimi i nje far’ Xhorxh Bushi linte te nenkuptohej pushtimin iminent te Irakut nga SHBA, regjizori ndjeu nevojen e menjehershme per tu rikthyer ne atdhe prane familjes se tij ne Bagdad: kameren ne sup dhe kineasti i futet punes se perjetesimit te jetes se perditshme te irakianeve (mbi te gjitha, te familjes se tij) ne momentet e fundit para ketij pushtimi. 2.5 oret e para te filmit (pjesa e pare e tij) rrefejne pikerisht kete moment. Titulli i ketij kapitulli eshte “Perpara rënies“.

Nje vit me vone, regjizori, pasi i duhet te kthehet ne France per shkak te lindjes se vajzes se tij, vendos te rikthehet perseri ne Irak per te filmuar atdheun e tij pas luftes. 2.5 oret e tjera te filmit rrefejne perditshmerine e irakianeve, mbijetesen e tyre: titulli i kapitullit te dyte eshte “Pas betejes“.

Pas nje ngjarjeje tragjike familjare (vdekja e papritur e nipit, Hasanit 10 vjeçar, nje nga personazhet qendrore ne film, ne foto) regjizori e ndjen te pamundur te merret me montazhin e 100 oreve te filmuara dhe, vetem pas 10 vjetesh, pra ne 2013-n, Abbas Fahdel vendos ti grupoje ato ne (pothuaj) 6 ore film: “Homeland: Irak year zero“. I cili, ne lumin e pafundem te çmimeve te fituar ne festivalet nderkombetare te filmit ne kater qoshet e globit, mori dhe ate te “Të Drejtave te Njeriut” ne DokuFest 2016 ne Prizren, para pak ditesh!

“Homeland: Irak year zero” eshte:

•  letra me e bukur e dashurise qe nje regjizor mund ti drejtoje atdheut te tij
• nje nga montazhet më te pasionuar te ndjenjave intime (familja, shoqeri, individi…) me ato politike (historia e pushtimit te nje vendi)
• provë bindese se ne zemer te nje lufte ekzistojne njerez prej mishi e gjaku, heronj te nje te perditshmeje prej te cileve mund te  ndahemi veçse me zemer te thyer ne fund te filmit (rrjedh…)
• nje tjeter prove kinematografike se, gjithe duke refuzuar te tregoje qofte edhe nje te vetem imazh lufte, beteje apo dhune, nje film mund te flasë 1000 here me mire pa i shfaqur ato!

ps: kohezgjatja e filmit (pothuaj 6 ore) mund te sherbeje si pretekst per ta anashkaluar e per mos ta parë. E pur si muove:  behet fjale per nje film te ‘pabesueshem’ dhe esencial. Film gjigand mbi Jeten, Luften dhe Boten ne te cilen jetojme.

9.5

ps1:nga shtypi kosovar per filmin, ditet e prezantimit te tij ne DokuFest ne Prizren:  http://www.kultplus.com/?id=3&l=15831

TRAILER :  https://www.youtube.com/watch?v=QEXvk8mT4uU

Posted on 22nd August 2016
Under: Te ndryshme | No Comments »

Fati tarkovskian i Abbas Kiarostamit (1940-2016)

Mbreme ka mbyllur syte Abas Kiarostami, pa dyshim më i talentuari nder kineastet iranianë dhe nje nga më te medhenjt regjizorë te fundshekullit te XX. Nje portret te tij e kam shkruar dikur ketu, me deshiren e mire per ti bere homazh filmave te tij qe i kam patur e i kam aq fort per zemer e qe kane qene po aq iraniane sa dhe universalë.

Megjithate, ka patur diçka interesante ne krijimtarine e tij: sa here qe gazetaret e pyesnin “pse nuk vendoseni per te jetuar e punuar jashte Iranit“, Kiarostami pergjigjej ne menyre lakonike: “Asnjehere dhe askush nuk do te mund te me ndaloje te ushtroj profesionin tim“.

Qe prej fillimit te viteve 2000, filmat e fituesit te Palmes se Arte ne festivalin e filmit ne Kanë ne 1997 (me “Shijen e qershise” – The taste of cherry) nuk shfaqeshin më në Iran. Megjithate Kiarostami rezistonte, i bindur se duhej te xhironte atje ku kish lindur e ish rritur pra ne vendin qe i mundesonte lidhjen shpirterore dhe vizuale me traditen poetike dhe pikturale perse (traditë aq e ndjeshme dhe e prekshme ne filmat e tij!) : në Iran. Edhe kur vendosi te xhiroje nje film në Toskanën italiane ( “The Certified Copy“, 2009, variacion roselinian me francezen Juliette Binoche) apo ne Japonine e larget ( ”Like someone in love” në 2011), vazhdoi te jetoje gjithmone ne Iran. Kronologjikisht, keta jane dhe dy filmat e tij te fundit, te cilet korespondojne (rastesi??) edhe me periudhen e présidences ultra-konservatore te Ahmadinexhadit dhe, edhe pse ndofta nuk jane filmat më të mirë te regjizorit, jane plotesisht te respektueshem: pra mund te thuhet se nga 14 metrazhe te gjate, Kiarostami vetem dy te fundit i realizoi jashte Iranit.

Kjo histori më kujtoi nje tjeter, ate te nje tjetri poet te kinemase, rusit Tarkovski, i cili, ne vitet e fundit te jetes dhe karrieres vendosi te jetoje ne Perendim, duke realizuar dy filmat e tij te fundit jasht Bashkimit Sovietik te kohes: “Nostalghia” në 1983 ne Itali dhe ”The Sacrifice” ne Suedi (ne 1986, me ndihmen e Ingmar Bergmanit: pak jave me vone, regjizori vdes).
Te dy filmat ne fjale, edhe pse artistikisht po aq ambicioze e virtuoze sa dhe 5 filmat e meparshem te Tarkovskit te xhiruar ne BRSS, prapë se prape nuk e kane magjine e tyre. Diçka ‘mungon’. Kerkimi i kesaj unaze qe mungon ne zinxhir, eshte biles dhe pika nevralgjike e “Nostalghia”-s : autoportreti i nje artisti te dashuruar me token e tij te lindjes dhe i gerryer nga melankolia e ndarjes midis Perendimit dhe Lindjes. Dramatizimi i kesaj dileme ishte biles ne qender edhe te filmave te tij fundit.

Edhe pse ne rrethana krejt te tjera, destini (fati) tarkovskian e ndoqi edhe iranianin Kiarostami: dy filmat e fundit te tij nuk kane magjine e te meparshmeve dhe, megjithe deshiren e tij te supozuar, ai nuk mundi te rixhiroje më në Iran.

Dje ai mbylli syte.

---

Kiarostami ishte poet. Në sensin figurativ dhe real te fjales. Poet nga nje vend ku poetikja eshte normë.
Iku keshtu nje nga me te medhenjte kineastë te kesaj bote, i cili mendonte se nje film nuk eshte veçse fillimi i nje rrugetimi qe perfundon ne shpirtin e spektatorit.
Por iku dhe nje humanist: lum kush ka pare e do shohe filmat e tij per ta kuptuar kete.

Il a illuminé ma vie, et il vient de s’éteindre.
Adieu Abbas.

(foto e melartme: La plus belle fin de toutes les fins de tous les films)

p.s: ne shenje homazhi per filmat e tij te mrekullueshem, voilà nje fotogramë e disave prej tyre. Sipas rradhes: Close-Up (1990),  Taste of Cherry (1997), Where is My Friend’s House? (1987), Life and Nothing More… (1991), The Wind Will Carry Us (1999), Under the Olive Trees (1994), Ten (2002)

***

This entry was posted on Tuesday, July 5th, 2016 at 7:57 pm and is filed under Te ndryshme. You can follow any responses to this entry through the RSS 2.0 feed.

Kinemaja e re e shekullit të 21-të është tek të 20-at, vjen nga India apo Vietnami, gjithë duke kaluar nga Kina

“Court” (Gjykata) – film indian me regji te Chaytania Tamhane

Edhe pse i urrej sa teorite konspiracioniste aq edhe bestytnitë, kete rradhe më duhet te bej nje perjashtim dhe te pohoj: per indianët, Bollywoodi ka fort mundesi te jetë: 1. ose nje komplot i kurdisur, 2.ose nje mallkim. Prova e kesaj qe them eshte “Court” (Gjykata). E them me bindje kete, sepse ne ditet tona eshte pothuaj e pamundur te shohesh nje film indipendent indian: oqeani bollywoodian i cili permbyt gjithçka nuk i lë asnje mundesi ekzistence qofte edhe rrëkesë më te vogel qe do rridhte ne menyre te pavarur. Ne kete kendveshtirm, “Court” (Gjykata) eshte më teper se nje surprize, eshte nje shuplakë e hatashme qe vjen nga nuk e pret! Dhe nuk eshte thjesht nje rrekeze, por nje oqean i qete ne dukje e fort i trazuar ne vetvete. 

Historia e filmit:

Trupi i nje punetori komunaleje gjendet i vdekur ne pusetën e ujrave te zeza te Bombeit. Nderkohe, Narayan Kamble (foto), kengetar i muzikes folklorike me thekse progresiste dhe revolucionare arrestohet ne mes te koncertit te tij ne periferite varfanjake te qytetit ne fjale pikerisht me pretekstin se, nepermjet tekstit te njeres prej kengeve te tij e ka shtyre punetorin e komunales te vrasë veten (vetevrasja si e vetmja zgjidhje per te shpetuar nga mjerimi tragjik- thone vargjet e njeres prej kengeve te tij). Filmi eshte i ndertuar në mbi 70% te kohes se tij me seancat gjyqesore te kengetarit në fjale. Pjesa tjeter, me copeza nga jeta e perditshme e avokatit, nga ajo e prokurores, e gjyqtarit, e njerit prej deshmitareve e keshtu me rradhe.

*

 Zakonisht, filmat qe rrefejne nje proces gjyqesor (trial film) bien ne gracken e (para)gjykimit te fenomenit per te cilin zhvillohet procesi. Pra, vetë filmi kthehet në akuzues (ne rastin konkret: denoncimi i sistemit gjyqesor, i gjendjes ekonomike e sociale te Indise etj etj).
Ndryshe nga shume te tille, “Gjykata” nuk denoncon, pra nuk mbetet thjesht “nje-film-indian-anti-sistem” por perkundrazi, duke evituar gracken ne fjale, ne menyre te shkelqyer, kthehet ne objekt te vertete politik (dhe kur them politik, dua te them: kurrsesi demagogjik apo provokator por thellesisht e teresisht reflektues dhe poetik).

Zgjidhja (evitimi i grackes ne fjale) vjen nepermjet ‘copezave’ te jetes, ne dukje pa lidhje me procesin gjyqesor (prokurorja ne foto, qe kembengul aq shumë ti jape denimin maksimal kengetarit pra 25 vjet burg, ben nje jete me teper se te rendomte, në nje apartament me teper se të rendomte (per te mos thene mizertabël!) dhe gatuan në darke gjera akoma dhe më te rendomta) por qe i japin filmit karakter centrifug. Nepermjet nje forme te tille, dhuna gjyqesore ”çaktivizohet” nepermjet evokimit te dhunes abstrakte ‘gjetiu’ (njesoj siç themi “filmi luhet gjetiu’, e jo detyrimisht ne sallen e gjyqit).

Ç.D.V.N.I
(çfare deshem vertetuam në imazh)

9.99

trailer: 
https://www.youtube.com/watch?v=4sc8z7zav9A

 

---

  “Big father, small father and other stories” – film vietnamez me regji të Phan Đăng Di

Në France filmi ka dale nen titullin anglofon “Mekong Stories” (pa dyshim, per arsye komercialo-ekzotike, edhe pse ai vete nuk eshte i tille !).

Ngjarjet vendosen ne fillim te shekullit te 21, ne vitet 2000, ne jug te Vietnamit, ne buzë te Mekongut. Njezet vjeçari Vu vjen nga fshati dhe zbarkon në qytetin Saigon (Ho Shi Min Ville) per te studiuar per fotografi, duke marre me qerà nje dhomë ne nje shtepi ne buze te lumit, dhomë qe e ndan me dy bashkemoshatare : Thang, kamarier dhe go-go dancer (por qe merret edhe me trafiqe te vogla) si dhe me Cuong, kengetar rruge me kitare. Nje vajze e re hyn me mes tyre : Van, bukuroshe njezet vjeçare qe enderron te behet kercimtare.

“To be Twenty in Saigon” mund te ishte nje tjeter titull per filmin, i cili shfaq pikerisht kete moment-çerniere te jetes se te rinjve vietnameze ne kapercyell te shek te 21: te ‘ngecur’ midis krizes ekonomike, asaj demografike (Vietnami eshte ndofta vendi me i populluar i planetit, ne raport me siperfaqen e tij!), 3 djem + 1 vajze = 4 mundesi. Ose më sakt, nje pafundesi mundesish.

Krizë ekzistenciale e sentimentale, filmi ka meriten e shmangies se filmit-koral (film me shume personazhe njeheresh) falë sensualitetit, i cili, edhe pse realiteti eshte ai qe eshte (pra shpesh i ashper, i dhunshem e monstruoz), kthehet ne ‘udherrefyes’ te heshtur te narracionit.

9.99

trailer : 
https://www.youtube.com/watch?v=eI9peemG82U

***

p.s: Cfare kane te perbashket keta dy filma, njëri indian e tjetri vietnamez? Kane moshen e re te regjizorëve (te cilet jane njekohesisht dhe skenaristë). Moshë, e cila më kujton se edhe Bi Gan, regjizori kinez i te mrekullueshmit “Kaili blues“ nuk eshte veçse 26 vjeçar.
Vini re, vini re,
Kinemaja e shekullit te XXI eshte njezet vjeçare, mban emrat e Chaytania Tamhane, Phan Dang apo Bi Gan, vjen nga India dhe Vietnami dhe kalon nga Kina.
Pak a shume sikurse dhe vete historia e shekullit ne fjale apo jo ?

***

Tarkovski meets Godard: Kaili Blues

“Kaili blues” – film kinez me regji te Bi Gan

Historia: Chen, mjek ne nje klinike te vogel ne qytetin Kaili te provinces subtropikale kineze te Guizhou-së, shtyn kohen ne shoqerine e koleges se tij te moshuar mjeke si dhe merret me rritjen e  Weiwei-t, nipçes se tij, te cilin do donte ta adoptonte (Chen jeton vetem, sepse gruaja e tij ka vdekur nderkohe qe ai kryente denimin me burg per shkak te pjesemarrjes ne triadat kineze).
Kur meson se “Crazy Face“, vellai i tij (qe shtyn kohen duke lozur me letra me shoket e tij) e ka shitur Weiwei-n e vogel, Chen niset ne kerkim te ketij te fundit, duke kaluar per nga nje fshat ‘i çuditshem’ i quajtur Dangmai (ku zhvillohen dhe 2/3 e ngjarjeve).

*

Titulli i filmit ne kinezçe eshte “Lu bian ye can” e qe perkthehet : “Piknik ne buze te rruges” (titull qe mban dhe vellimi poetik i vetë Bi Gan, regjizor dhe njekohesisht poet: ne film vazhdimisht degjohet heroi kryesor tek mediton poezite e tij por qe ne fakt jane te shkruara nga vete regjizori). Por “Piknik ne buze te rruges” eshte edhe titulli i romanit fantastiko-shkencor te shkrimtareve rusë Arkady & Boris Strugatsky mbi te cilin Andrei Tarkovski u bazua per “Stalker”-in e tij.

Dhe ne fakt, “Kaili Blues”, filmi i parë fare i nje regjizori fare te ri 26 vjeçar eshte haptazi homazh per Stalker-in rus. Dhe per mendimin tim, me i bukuri qe mund te jete bere ndonjehere (nese eshte bere ndonje i tille) edhe pse, ’paradoksalisht’, lënda filmike, montazhi (deri dhe ai zanor!) eshte tipik Godardian: regjizorijuxtapose forma kinematografike ne dukje krejt hermetike ndaj njera-tjetres por qe duke i vendosur bashkë, bejne sens. Dhe japin nje të tërë.

*

Dhe vijme tek elementi formal qendror i filmit, nje ‘long-take’ prej… 40 minutash! Qe fillon andej nga mesi i filmit dhe zapton gati 1/3 e tij.
Behet fjale per rrugetimin (po aq fizik sa edhe mental) të Chen ne kerkim te nipit te tij (dhe qe padyshim eshte homazh i ‘long-take’ te famshem te ‘Stalker’-it ) duke i rene mes per mes fshatit Dangmai: me tren, me vespa shkatarraqe apo me lundër, eshte e habitshme se si regjizori ka arritur te realizoje nje ‘long take’ kaq te gjate, pa asnje trukim, permjet te cilit heroi kryesor jo vetem qe zbulon Tjetrin, por para se gjithash zbulon veten.

Bi Gan e ’shetit’ spektatorin neper labirinthe plot ‘flash back’ befasuese e gati te ‘pakuptimshme’, e gjitha e pershkuar permes nje ndjeshmerie gati budiste ku perzihet e shkuara, e sotmja dhe e ardhmja. Pikerisht permes ketyre shkuarje-ardhjeve konfigurohet edhe ngrehina e filmit. Natyra dhe shpirti njerezor. Mjegulla qe ngrihet ne luginen e Kaili-t dhe fati i Chen qe shkon drejt drites.

kryeveper !
10

TRAILER : https://www.youtube.com/watch?v=woBNjIK_15k

click:

***
Posted on 10th April 2016
Under: Te ndryshme | No Comments »

HHH

“THE ASSASSIN” – film tajvanez me regji te Hou Hsiao-hsien

Ashtu siç mund te flitet per nje rreth të ngushtë kineastesh aktualë (qe kane shënjuar me talentin dhe integritetin e tyre artistik keto 20 vitet fundit), ashtu edhe mund te flitet per ata kane shënjuar 20 vitet e fundit te shekullit qe shkoi (vitet ‘80-’90) : pra, per iranianin Abas Kiarostami, italianin Nanni Moretti, francezin Philippe Garrel, rusin Alexandr Sokurov apo dhe amerikanin David Lynch. Pikerisht, në kete rreth te ngushte i do bërë padyshim nje vend edhe tajvanezit Hou Hsiao-hsien, kapobandës së “Valës se re” tajvaneze te viteve ‘80.

HHH e meriton realisht kete ‘etiketim’ sepse sikurse edhe francezi Godard i “Valës se Re franceze” të viteve ’50, edhe Hou, ne adoleshencen e tij nuk ishte veçse nje ’vagabond’ qe kalonte kohen duke pare nga 4 filma ne dite ne kinemane e lagjes, e duke lexuar nga 4 romane ne jave.
Ne fillim te viteve ‘80, ne krye te “Vales se re” te kineasteve tajvaneze, kinofili Hou ju fut vetë realizimit te filmave me metrazh te gjate. Dhe midis periudhes 1980-2005 realizoi rreth 17 filma, stili i te cileve shquhet mbi te gjitha per menyren e terthorte te trajtimit te ngjarjes si dhe ate te kompozimit te tyre formal permes ’long take’ tejet tejet te gjatë (e ku kamera leviz më teper se ngadale, gjithe duke ndjekur ’koreografine’ komplekse te aktoreve ne funksion te hapsires).

Nder filmat me te shkelqyer te tij (ne fakt, ata te gjithe kane qene te mrekulleshem!) do citoja : “Flowers of Shanghai”, “Three Times“, “Millennium Mambo”.

*

Kishin kaluar pothuaj 10 vjet qe HHH nuk kish bere nje film te ri; “The Assassin” u prezantua vjet ne festivalin e filmit në Kanë (prej nga u kthye me Cmimin e Mizaskenes – regjizori me i mire, thene ndryshe). Keshtu qe kurioziteti ishte i madh per ta parë.

Kesaj rradhe, Hou ka provuar nje zhaner krejt te ndryshem (nga ata te meparshmit e tij) dhe fort fort te veçante: zhanrin wuxia, filma historikë mesjetarë kinezë me shpata. ”The Assassin” i vendos ngjarjet ne shek 9, ne zemer te dinastise Tang.

Qasja ndaj nje zhanri te tille nga ana e HHH eshte krejt e ndryshme nga ajo qe kemi pare deri tani (qe nga filmi-referencë “A Touch of Zen” i 1970 e deri tek filmat e fundit te hongkongezit  Tsui Hark (i famshmi Seven Swords etj etj). Hou ne filmin e tij perzien intimen me “historine me shpata” : duelet luftarake jane tabllo te gjalla koreografike te cilat nderhyjne krejt papritur në mes te nje ‘oqeani’ intrigash intime, hakmarrjesh dhe dashurish të tradhëtuara, te gjitha keto në interieret e Pallateve imperiale te kohes. Vizualisht, gjithshka shfaqet permes teknikes chiaroscuro me te njejten fuqi artistike te nje tabloje te Karavaxhios. Dhe pa harruar bukurine magjepsese te aktores Shu Qi, muzës se regjizorit.

---

 

Megjithate, une nuk hyra dot ne film. I mesuar me filmat e HHH jam, pra nuk besoj se halli qendron ketu. Per mendimin tim,  problemi (nese ka nje te tille) ka te beje me ‘martesën’ qe propozon Hou: atë te intimes me legjendaren (luftes me shpata). Magjia e kesaj ‘martese’, per syte e mi nuk funksionon. Sigurisht, filmi plastikisht eshte i nje mrekullie vizuale te rrallë, por ja qe femija e dalë nga kjo martese eshte me se shumti nje monster e bukur se sa nje “qenie e gjallë” E GJALLE.

Gjynah per mua qe e prisja me kaq deshire…

Trailer :

https://www.youtube.com/watch?v=CKFtNsQ78oI

Posted on 30th March 2016
Under: Te ndryshme | No Comments »

Ku mbaron Kina dhe ku fillon Bota?

MOUNTAINS MAY DEPART – film kinez me regji te Jia Zhang-ke

Kur punët e nje regjizori te mire fillojne e marrin tatepjeten, sinjali zakonisht eshte: dobesite e filmit te tatepjetes i evidenton veçse filmi i tij pasardhes.

Për “A touch of Sin” (2014), film i nje pesimizmi qe te linte pa fjale, para dy vjetesh kisha shkruar :

 “Megjithate, filmi i Jia Zhang-ke (nga i cili kisha pritshmeri fort me te larte nga ai i Scorseses), më la nje shije jo fort te mire. Me ngjau disi me nje “Underground” te Kusturices (sigurisht, jo per nga forma!) , pra me nje film qe te krijon pershtypjen se eshte bere enkas per publikun perendimor, si per ta qetesuar koshiencen e tij :  ( “ka dhe me keq, ja ç’behet në Kinë” ) , gje qe te kujton filmat e Emir Kusturices ne vitet ‘90, te cilet jepnin pershtypjen se ishin nje farë valiumi-tragjikomik per publikun perendimor (ose thene ndryshe, “sa mauvaise conscience” ). 

Cuditerisht, “A Touch of Sin” asokohe nuk impresiononte ashtu si filmat paraardhes te regjizorit ne fjale, si psh ky ose ky ose ky tjetri; e le më si filmat e parë fare të tij si “Platform” apo “The World”.

Pikerisht “The World” (padyshim filmi më impresionues e më i shkelqyer i regjizorit!), shtronte sikurse ”Mountains may depart” pyetjen e formes sociale, gjeografike e politike te Kines aktuale : formes se shoqerise kineze i superpozohej nje forme e shoqerise njerezore mondiale (sigurisht, artificiale, meqe behej fjale per nje ”World Park”, nje park argetimi kinez, alla Las Vegas). Dhe regjizori na ftonte te reflektonim : cili ishte më pak fallco, pra cili eshte më pak i trukuar : planeti ne miniature i pershfaqur permes nje parku argetimi apo gjigandi post-komunist, dmth vetë Kina?

*

“Mountains may depart” (Shan he gu ren) i shtrin ngarjet ne 25 vjet: fillon me vitin 1999 (vit kur Kina rikuperon Macao-n) dhe mbaron ne 2025 (filmi hidhet ne Australi dhe transformohet ne fantashkencë). Duke kaluar nga viti 2014.

Ne qender eshte nje treshe sentimentale (dy ish-shoke gjimnazi duan te njejten vajze, e cila ne fund zgjedh më ambiciozin: pasunarin e ri kinez). Pasi martohen dhe bejne nje çun te cilit i vene emrin Zhao Dollar (Zhao mbiemri, Dollar -emri), çifti divorcon (skemë tipike e familjeve te reja borgjeze kineze).
Kur rritet, Dollari jeton me te jatin ne Australi, vend ne te cilin ky i fundit ka gjetur strehim per t’ju shmangur denimit me burg qe e pret per korrupsion ne Kine.
Pak e nga pak Zhao Dollari harron kinezçen, biles dhe emrin e nenes se tij.

Te tre periudhat (1999, 2014 dhe 2025) jane te ndara respektivisht ne 3 kapituj, te cilet kane deri dhe formate te ndryshme filmike: kapitulli i parë në format 4:3 (formati i filmave te vjeter para viteve ‘50), i dyti në 16:9 (formati i filmave te sotem) dhe i treti në Scope (panoramik).

*

Pjesa e pare (1999), njeheresh edhe me e mira, ashtu sikurse shfaqet ne format te ngushte (4:3) , eshte edhe më e ‘mbledhura’, më kinezja, më autentikja. Pjesa e dyte (2014 – pra ne ditet tona), fillon e te jete problematike, per ti lene vendin pjeses se trete (ne 2025, pra fanta-shkence), më zhgenjyesja.

Problemi eshte se, in fine, edhe pse personazhet jane plotesisht kinezë, une si spektator nuk isha i sigurt nese behej fjale per nje tablo te Kines kontemporane apo isha duke parë nje melodrame amerikane (ose europiane) per nje familje te goditur nga globalizmi dhe liberalizmi dyer-shqyer. Dakort: dashuria, politika dhe ekonomia jane teresisht te lidhura ne film; dakort, filmi ngrihet mbi nje pasion kinez (pra romanca ka rrenje gjeopolitike dhe sociologjike teresisht kineze). Problemi eshte se influencat estetike te tij vijne nga kater anet e globit: çik kinema europiane (doemos, filmi ka patur per destinacion festivalet e kontinentit te vjeter – prezantimi i tij ne festivalin e fundit në Kanë e konformon kete gje), çik kinema eksperimentale, çik Jacques Demy, çik melodrame hollywoodiane.

*

Te jemi fair : te pershfaqesh Kinën kontemporane pa dyshim qe nuk duhet te jete gje e lehte. Por fakti qe pjesa e trete fantastiko-shkencore (viti 2025) i zhvillon ngjarjet ne Australi (në nje nga majat e kapitalizmit anglo-sakson, dmth të emblemes se globalizmit!) dhe jo ne Kinë, eshte ne nje fare menyre nje dorezim i regjizorit para veshtiresise per ti perkushtuar Kines nje histori te sajen pas 10 vjetesh. Per ti dedikuar nje narracion, dmth nje ardhmeri. Veshtire te mos shikosh ne kete kontekst nje farë komoditeti nga ana e regjizorit (gjithsesi, nje nga më te preferuarit e mi te ketyre 20 viteve te fundit).

Dommage…

6.6

TRAILER :  https://www.youtube.com/watch?v=pdavQLgSuRg

***
Posted on 16th February 2016
Under: Te ndryshme | No Comments »

Hipnozë, telepati, spleen thai, dashuri: Cemetery of splendour!

 

– film tailandez me regji te Apichatpong Weerasethakul

Ata jane tre : njeri eshte portugez, tjetri kinez, dhe i treti tailandez. Rrezik se as qe njihen me njeri-tjetrin, por kane te perbashket faktin e te qënit gjeneratë e viteve 2000 : “të birtë e shekullit te ri” (do thoshte Migjeni) dhe padyshim, jane ardhmeria e kinemase se shek XXI.

Duke fituar ne 2010-n Palmen e Arte nga duart e Tim Burton (asokohe kryetar jurie ne festivalin e filmit ne Kane) tailandezi eshte me i njohuri nga te tre. U bene 5 vjet qe nuk kishim pare ndonje film te ri prej tij.

Eshte i justifikueshem presioni qe krijon marrja e nje torfeu i tille, po ashtu pritshmeria ne rrethet kinofilike per filmin e tij te rradhes. Por edhe vetë Apichatpong-u nuk eshte se e ka ulur nivelin e kerkeses : nje titull i tille kaq poetik (Cemetery of Splendour !!) nuk ka bere veçse e ka ngritur edhe me teper nivelin e pritshmerise.

*

Dhe fatmiresisht, Apichatpong nuk zhgenjen per asnje sekonde te vetme me ”Varrezen e mrekullive” te tij :  filmi eshte vertet A SPLENDOUR!
Ngjarjet zhvillohen ne nje province tailandeze : nje ish-shkolle e vjeter eshte kthyer ne spital veror ku pushojne nje grup ushtaresh te prekur nga nje semundje e pashpjegueshme: nje gjume i gjate e i panderprere.
Jenjira, grua tek te 60-at, infermiere pensioniste me veshtiresi fizike, vjen ne spitalin fushor here pas here si vullnetare dhe lidh miqesi me Itt, njerin  prej ushtarve (te cilin arrin deri edhe ta zgjoje !). Po ashtu vjen aty here pas here edhe Keng-u, nje vajze e re qe e konsideron vetem magjistare dhe qe pretendon se mund te komunikoje (nepermjet telepatise) me ushtaret nepermjet gjumit e tyre. Nderkohe, ngjitur me spitalin, disa arkeologe germojne nje varreze te dikurshme ku thuhet se jane varrosur mbreter te dikurshem.

Ashtu sikurse dhe në melodramat klasike, Jenjira, heroina kryesore e filmit, lidh aq shume miqesi me ushtarin e panjohur saqe bie ne dashuri me te! Aktorja ka luajtur tashme edhe ne filma te tjere te regjizorit ne fjale (tek “Bilsfully yours” apo “Uncle Bonnee” ) por tek “Cemetery of Splendour” ajo kthehet literalisht në muzë te tij: ka diçka thellesisht te ndryshme nga ajo qe Bergman zbulonte tek Liv Ullman ose Antonioni tek Monica Vitti. Duke qene se jemi ne Tailande, edhe kushtet klimatike jane te ndryshme nga ato te Suedise apo Italise : ngrohtesia dhe zagushia tropikale jane gjithprezente; qetesia shume here më imponuese se gjetiu ne Europe. Keshtu qe simbioza e regjizorit me muzen e tij eshte më organike, me e bute por njekohesisht edhe më enigmatike. Pak a shume si vete Mekongu qe pershkon Tailanden, ne buze te cilet zhvillohen edhe ngjarjet e filmit.

  “Cemetery of Splendour” rrefen nje histori dashurie, por shikimi i tij ne nje salle kinemaje mund te perjetohet po aq si nje seance hipnoze, sa edhe si nje elegji politike (filmi mund te shihet si aluzion i situates se rende aktuale politike ne Tailande). Jane te rralle filmat qe arrijne te ndikoje ne perceptimin e spektatorit dhe ky eshte nga ata te paktet e tille: ritmi i faqeve te shfletimit te nje ditari, ai i rritjes se ngadalshme te ngjyres ne tubat floreshente te spitalit, perkedheljet fizike te ngadalta jane nje buqetë e mrekullueshme intensitetesh te padukshme qe ne fakt kane per objekt vete trupin e spektatorit.

Po sikur salla bizarre e spitalit te mos jete gje tjeter veçse vete salla e kinemase ?? Me siguri, perderisa personazhet e fiksionit qe shikojme me syte tane ushqehen nga vete imagjinata jone (ashtu sikurse ushtaret e dikurshem te varrosur në nëntoken e spitalit ushqehen nga energjia e ushtareve te pergjumur!). Pra mund te themi : Varreza e Mrekullive nuk eshte gje tjeter veçse… Salla e Kinemase. Cemetery of Splendour !

nota: 10 me shume ⭐

TRAILER :  https://www.youtube.com/watch?v=bmO-DJeslBE

“Taxi Teheran” – film iranian me regji te Jafar Panahit

Kjo foto sigurisht qe nuk eshte e regjizorit Jafar Panahi (te cilit qe prej 2009-s i ndalohet te dale jashte Iranit) por eshte e mbeses e tij (e cila po ashtu luan ne filmin e tij te fundit). Ne foto, ajo duket tek mban trofeun e Ariut te Arte ne Festivalin e fundit te filmit ne Berlin ne shkurt te ketij viti, meqe xhaxhai i saj nuk mund te ishte prezent ne ate ceremoni.

“Taxi Teheran” eshte filmi klandestin i rradhes i Panahit, pas te mrekullueshmit ”This is not a film” ne 2209 : asokohe, i detyruar te qendronte ne arrest-shtepie si rrjedhoje e akuzes per mbeshtetje te revoltave qe pasuan rizgjedhjen e Ahmadinexhadit si president, regjizori ne fjale e kish xhiruar filmin teresisht ne interierin e apartamentit te tij. Kesaj rradhe, Jafari (ose Xhaferi, ne shqip) hiqet si shofer taksie, dhe po ashtu xhiron “pa leje”. Kesaj rradhe, filmi i zhvillon ngjarjet ne interier te vetures se tij!

Nga ana tjeter, dispozitivi ne fjale nuk eshte edhe aq i ri (aq novator) : Abas Kiarostami, nje tjeter regjizor iranian (Panahi ne fillimet e tij ka punuar si asistent-regjizor i tij),  e ka perdorur tashme nje dispozitiv te tille tek kryevepra e tij “TEN”.

Megjithate, duhet thene se “Taxi teheran” ngjan shume pak (per te mos thene fare) me “Ten”, sepse dispozitivi ne fjale (interieri i nje veture) nuk sherben veçse si pretekst dhe si mundesi per regjizorin per te realizuar nje film (meqe e drejta e krijimtarise i eshte ndaluar per 7 vjet) : “Taxi Teheran” eshte me se shumti i afert me “Closed-Up” i Kiarostamit se sa me “Ten”. Pra mund te thuhet se më së shumti, behet fjale per nje film qe shtron pyetje mbi fuqine e kinemase si fiksion, si ‘genjeshter’, nga e cila lind nje e vertete edhe me e madhe se vete e verteta, pra se vete jeta. Lind fiksioni !

Filmi eshte i ndertuar ne disa tablo ku ne secilen prej tyre, regjizori, ne rolin e nje taksisti, fton pasagjere te rastesishem (por dhe jo te rastesishem), biseda me te cilet (por jo vetem biseda !) krijon nje tabllo impresionuese te jetes ne Teheran, 1000 here me pasionuese se cilido film normal! Notat e filmit jane ‘paradoksalisht’ shume humoristike, burleske, por edhe tragjike e provokative njekohesisht : regjizori (ne rolin e taksistit) ‘argetohet’ me pasagjeret e tij, krijon situata te paparashikueshme e paradoksale ne dukje, por fort te menduara, ne te vertete.

 

“Taxi Teheran” eshte himn per lirine dhe klithje dashurie per kinemanë !

8.0

trailer : https://www.youtube.com/watch?v=5hYkteGqZfY

click: